E dau yaco na mate ni vakasama ni vakataotaki na vakayagataki ni dra ki na mona me mate kina na sela ni mona. E rawa ni vakataotaki na dra baleta ni sega ni vakayagataki na mona (ischaemic stroke) se kacabote, e vakavuna na drodro ni dra ki na mona (haemorrhagic stroke).

Na stroke e dua na ituvaki kilai levu. Oqo na ikarua ni daulaba levu duadua e Ositerelia ni oti na mate ni uto ni uto kei na dua na vu ni vakaleqai tu vakayago. E dau yaco e Ositerelia e dua na mate ni mate ena veiya10 na miniti. 1 mai na 6 na tamata era na matetaka na nodra bula.

NA CAVA NA VUNA?

E tiko eso na ka e rawa ni vakavuna na nona rawa ni vakatorocaketaka na mate ni yago e dua. Eso na ka rerevaki e sega ni rawa ni vakatulewataki. Oqo na:

• iTukutuku makawa ni mate ni mate
• Yabaki - Na stroke ena tubu cake ni ko sa qase cake
• Tagane se yalewa – Na stroke e dau matau vei ira na tagane
• Tuvakawa ni mate ni mate

Ia, e levu na ka e rawa ni vakavuna na kena vakaleqai. Oqo e oka kina na:

• iDre ni dra levu – Oqo na ka bibi duadua e rawa ni yaco kina na mate ni mate. E dau levu na dra ke sivia na 140/90.
• iVakaso ni yagodra na Atrial (e dua na mataqali tavaya ni uto)
• Matenisuka
• iVakatagedegede ni cholesterol e cake
• iVakasotari ni dra ni carotid (vakamatavulotaki ni arteri ni carotid e vakarautaka na dra ki na mona)

Na ivakarau ni bula e rawa talega ni vakalevutaka na kena rawa ni yaco na mate ni yago, me vakataka na:

• Vakatavako
• Gunu bibi (6 se sivia na gunu tudei ena dua na siga)
• E levu na uro ni kana (vakabibi na uro e sinai tu) kei na masima, ia e lailai na kakana, vuanikau kei na kakana draudrau
• Sega ni dau vakaukauwa yago wasoma
• Levulevu

NA CAVA NA IVAKATAKILAKILA?

E dua na sala rawarawa ni kena kilai ka nanumi na ivakatakilakila kilai levu ni stroke o ya na ivakatautauvata ni ' FAST ':

F = Malumalumu ni matadra – Raica na matadra. Sa tagi beka na gusudra?

A = malumalumu ni liga – E rawa beka ni ra laveta ruarua na liga?

S = Dredre ni Vosa – E vakamalua beka na nodra vosa? Era kilai iko beka?

T = E bibi na gauna. Kevaka o raica e dua vei ira na ivakatakilakila oqo, qirita vakatotolo na 000.

Na stroke e dua na leqa tubukoso e dau veivakarerei. Kevaka mada ga e takali vakatotolo na ivakatakilakila se sega ni vakavuna na mosi, e bibi me qaravi totolo. Qirita e 000 mo gole sara vakatotolo ki valenibula.

Na kena sega ni yali na ivakatakilakila e cake e sega ni vakuwai kina na mate ni mate. Me vaka beka oqo, eso na mate e rawa ni vakavuna na yali ni vakanananu lekaleka, se yali na veivakacokotaki kei na veiraurau. Ke vakatitiqataki, qara vakatotolo na veiqaravi vakavuniwai.

E VAKACAVA NA KENA LAURAI?

E kilakasamitaki na stroke ena vakadidike ni veiqaravi vakavuniwai ena noda vakasamataka na itukutuku ni ivakatakilakila ni tauvimate kei na vakadikevi vakayago. Na raitayaloyalotaki ni mona ena CT kei na/se MRI e dau gadrevi me dikevi kina na mate ni mate. Eso tale na veivaqaqai me vaka na vakatovotovo ni dra, ECG, echocardiography, ultrasound ni domona se angiography ni sere ni mona e rawa talega ni caka me tiki ni cakacaka.

NA CAVA NA DIGIDIGI NI VEIQARAVI?

Na veiqaravi duadua ga e rawa ni vakarokorokotaka na revurevu ni mate ni mate na wainimate e dau vakacacana na dra e vakatokai na tPA. Na waigaga oqo ena rawa walega ni soli ena loma ni 41/2 na auwa mai na gauna a tekivutaki kina na stroke, o koya gona e bibi sara me yaco ki valenibula ena kena gauna totolo duadua ni oti na ivakatakilakila ni stroke. E sega ni ganita kece na veiqaravi oqo na tauvimate. Ena rawa walega ni soli vua na tauvimate ni sa dikevi oti mai vua e dua na daunivakavuvuli kila ka ni sa oti na dikevi ni CT.

O ira na tauvimate e tauvi mate ni mate era dau qaravi vakavinaka ena tabana ni mate ni mate ena dua na valenibula. Na veiqaravi veitokoni ni mate e oka kina na kena soli na wainimate ni antithrombotic me vakalailaitaka na kena rawa ni yaco tale na mate, veiqaravi me vakalailaitaki kina na dra kei na cholesterol, lewai ni glucose levels, qarava na leqa ni mate, vakalailaitaki ni veiqaravi ni nasi kei na vakalesui mai ni vakaleqai ni tauvimate ena veisausaumi, veisautaki ni yago, veiqaravi vakacakacaka, kei na vosa/ swallowing therapy. Eso na tauvimate era na rawa ni vakayagataka tale ga na veisele ni ivau ni dra ni dra se na kena vakasosataki me vakalailaitaki kina na kena rawa ni yaco na mate ni yago ena gauna se bera mai.

NA CAVA NA ITUVAKI?

Na ituvatuva ni mate e vakatau ena veika eso me vaka na kena bibi na mate ni mate, na yabaki ni tauvimate, na kena dau vakatabui na mate kei na mataqali mate. Na iwiliwili ni mate ena 30 na siga e rauta ni 20 na%. E 40-50 na pasede vei ira na tauvimate era na dau leqa tu ga ni oti na mate ni yago ni oti e 6 na vula na nodra mate, me vaka na malumalumu se leqa ni vakasama. E 25 na pasede ni mate ni mate e dodonu me ra curuma na veiqaravi ni valenibula.